AI và tác động đến công việc: Cơ hội hay thách thức?
Nhiếp ảnh gia, biên dịch viên và bác sĩ gia đình là những nghề nghiệp đang chịu ảnh hưởng rõ rệt từ AI, với cả mặt tích cực lẫn tiêu cực.
Nhiếp ảnh gia và cuộc cạnh tranh với AI
Một buổi sáng tháng 3, Oliver Fiegel, nhiếp ảnh gia 47 tuổi tại Munich (Đức), tình cờ phát hiện một bức ảnh minh họa trông bất thường trên báo. Hình ảnh mô tả một cậu bé chạy theo quả bóng, nhưng những chi tiết như bông hoa trôi nổi hay bàn tay biến dạng khiến ông nhận ra đây là sản phẩm của AI.
Trước đây, Fiegel chủ yếu nhận hợp đồng từ báo chí và tạp chí. Nhưng gần đây, lượng công việc ngày càng ít đi khi các tòa soạn dần thay thế nhiếp ảnh truyền thống bằng hình ảnh do AI tạo ra – rẻ hơn và nhanh hơn, dù chất lượng còn nhiều tranh cãi.
“Công việc mà tôi dành cả đời để trau dồi đang bị đe dọa bởi AI”, ông chia sẻ với Observer. “Sự thay đổi này diễn ra quá nhanh”.
Sau 18 năm theo đuổi nhiếp ảnh báo chí, Fiegel buộc phải tìm kiếm hướng đi mới để đảm bảo thu nhập, thậm chí cân nhắc mở một quán rượu vang. “Giờ chỉ còn rất ít nhiếp ảnh gia có thể sống bằng nghề này”, ông thừa nhận.
Biên dịch viên: Giữa làn sóng AI
Karl Kerner, biên dịch viên tiếng Anh, Đức và Na Uy với hơn 30 năm kinh nghiệm, từng tự hào về khả năng ngôn ngữ và kiến thức chuyên môn của mình. Nhưng nay, ông phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt: công việc dần bị AI thay thế.
“Chỉ sau một đêm, những gì tôi tích lũy bỗng trở nên vô giá trị”, ông nói với Guardian. Sự phát triển mạnh mẽ của các công cụ dịch thuật AI đã làm giảm đáng kể số lượng đơn hàng ông nhận được. Kerner ví điều này như “có ai đó giật mất tấm thảm dưới chân”.
Tuy nhiên, ông không hoàn toàn phản đối AI. Thay vì dịch từng câu chữ, ông bắt đầu sử dụng phần mềm dịch thuật để xử lý văn bản nhanh hơn, sau đó chỉnh sửa lại những điểm chưa chính xác. “Tôi không sợ công nghệ, thậm chí còn thấy nó hấp dẫn theo cách riêng”, ông nói.
Họa sĩ minh họa: Đối đầu với sự thay đổi
Jenny Turner, họa sĩ minh họa tự do tại Anh, cũng chịu tác động mạnh mẽ từ AI. Hai năm qua, nhu cầu thị trường đối với các tác phẩm của cô giảm sút đáng kể, trùng với sự bùng nổ của các công cụ tạo ảnh bằng AI.
Trước đây, cô có thể bán một bức tranh trên Etsy với giá 100 USD, nhưng hiện tại, những hình ảnh tương tự do AI tạo ra chỉ có giá 10 USD. “Tôi không thể cạnh tranh nổi”, Turner chia sẻ. “Điều đó thực sự khiến tôi hụt hẫng. Tôi yêu vẽ từ nhỏ, nhưng có lẽ đã đến lúc phải cân nhắc một công việc khác”.
Khi AI trở thành trợ thủ đắc lực
Không phải ai cũng nhìn AI theo hướng tiêu cực. Alexander Calvey, bác sĩ đa khoa tại Surrey, cho biết việc sử dụng AI để ghi chú giúp ông tiết kiệm thời gian và tập trung nhiều hơn vào bệnh nhân.
Tương tự, Paul – một nhà nghiên cứu toán học và triết học tại Đại học Stockholm – nhận thấy AI hỗ trợ đắc lực trong việc tổng hợp tài liệu và đặt câu hỏi nghiên cứu. “Nó giúp tôi khám phá những chủ đề mà trước đây tôi chưa từng nghĩ tới”, Paul chia sẻ.
Tương lai việc làm trong kỷ nguyên AI
Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), AI có thể ảnh hưởng đến khoảng 60% việc làm ở các nền kinh tế phát triển như Anh, Đức và Mỹ, với một nửa trong số đó theo chiều hướng tiêu cực. Riêng tại Anh, AI có thể thay thế ba triệu việc làm trong khu vực tư nhân.
Khảo sát của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) cho thấy trong vòng 5 năm tới, 41% doanh nghiệp có kế hoạch cắt giảm nhân sự do AI, nhưng 77% dự định đào tạo lại nhân viên để thích nghi với công nghệ. Các lĩnh vực như thiết kế đồ họa và thư ký pháp lý dự kiến sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Tuy nhiên, AI không chỉ lấy đi cơ hội việc làm mà còn tạo ra nhiều ngành nghề mới. Nghiên cứu của McKinsey dự đoán AI có thể góp phần tạo ra từ 20 đến 50 triệu việc làm mới trên toàn cầu vào năm 2030.
Trong một tọa đàm cuối năm ngoái, Yoshua Bengio – “cha đỡ đầu AI” – cùng Chủ tịch FPT Trương Gia Bình đều cho rằng AI không cướp việc của con người, mà buộc chúng ta phải thích nghi. “Những công việc đơn giản sẽ bị tự động hóa trước, nhưng con người vẫn giữ vai trò chủ đạo trong các ngành đòi hỏi chuyên môn cao”, ông Bengio nhận định.
Theo ông Trương Gia Bình, AI nên được xem là “đồng minh” thay vì mối đe dọa. Để duy trì tính cạnh tranh trong thị trường lao động, mỗi cá nhân cần liên tục học hỏi và trang bị kiến thức về AI, khoa học dữ liệu và kỹ năng phân tích để làm việc hiệu quả với công nghệ mới.
Kết luận
AI đang thay đổi sâu sắc thị trường lao động, tạo ra cả thách thức lẫn cơ hội. Một số nghề nghiệp truyền thống như nhiếp ảnh, biên dịch và minh họa có thể gặp khó khăn, nhưng AI cũng giúp nâng cao hiệu suất và mở ra nhiều cơ hội mới. Điều quan trọng là mỗi người cần chủ động thích nghi để không bị bỏ lại phía sau.
